گیاهان دارویی
قبل از انسان ها و شاید قبل از بسیاری از جانداران دیگر، گیاهان ساکن زمین بوده اند و اتمسفر این کره ی خاکی را برای حیات ما آماده ساخته اند . آنان زندگی ما را رنگین و معطر می سازند، در سایه ی برگ هایشان می آرمیم و از خواص داروییشان بهره می بریم . رواست که مراقبشان باشیم . قدمت استفاده از گیاهان به عنوان دارو به اولین دردی که در انسان پدید آمد برمی گردد .آدمیزاد برای دردهایش به گیاه متوسل شد و درمان با گیاهان دارویی معتبرترین روش درمانی بود. این روند ادامه داشت تا چند دهه ی اخیر که داروهای شیمیایی ساخته شدند . جالب است بدانید "هوم" نام قدیمی ترین گیاه دارویی تاریخ است که از گیاهان مقدس زرتشتیان بوده است .در کتاب "قانون" از "ابن سینا" نیز از طب گیاهی سخن به میان آمده است . در مقاله ی حاضر به طیف اثرات گیاهان مختلف می پردازیم و از مضرات و مزایای مصرف آن ها سخن خواهیم گفت .
انواع گیاهان دارویی و تاثیرات آن ها
شناخت انواع گیاهان دارویی و تاثیراتی که بر روان و تن انسان دارند می تواند سبب آگاهی افراد در مصرف این نوع از گیاهان شود .
گیاهان دارویی تلخ : این گیاهان روی معده کار می کنند و بی اشتهایی را برطرف می سازند، از آن جمله می توان به شبدر آبی و سنبل ختایی اشاره کرد .
گیاهان دارویی کاهش دهنده چربی و کلسترول : زعفران گیاهی است که نفوذ اکسیژن در پلاسما را افزایش می دهد و کاهش دهنده ی چربی و کلسترول می باشد.
گیاهان دارویی ضد التهاب : گیاهانی مانند بابونه و گل نرگس ضد التهاب هستند و از آن ها برای درمان زخم ها و کوفتگی ها استفاده می شود . گیاهان ضد التهاب در مواردی هم بیماری های پوستی را درمان می کنند .جالب است بدانید توت فرنگی برای از بین بردن جوش صورت بسیار موثر است .
گیاهان دارویی موثر بر اختلالات دستگاه تنفس :از گیاهانی که بر مشکلات تنفسی تاثیر مثبت دارند می توان به آویشن، اوکالیپتوس،شیرین بیان، چای، نعنا اشاره کرد .
گیاهان دارویی ضد نفخ : گیاهانی مانند رازیانه، نعناع، زیره از طریق انبساط عضلات معده و شکم دفع گازهای معده را آسانترمی سازند.این گیاهان باعث می شوند میزان درد و فشار وارد شده به عضلات نواحی نامبرده کاهش یابد.
گیاهان دارویی آرامبخش : گیاهانی مانند گل ساعتی، رازک، خلنگ، سنبل الطیب از جمله گیاهان دارویی آرام کننده هستند که با ایجاد تغییراتی در سیستم اعصاب مرکزی باعث ایجاد احساس آرامش درفرد می شوند .
گیاهان دارویی کاهش دهندهٔ تعرق: در بسیاری ازافراد داشتن بدنی خوش بو اهمیت فراوانی دارد به خصوص در زمان فعالیت بدنی شدید و تعرق فراوان، در این موارد مصرف برخی گیاهان دارویی مانند برگ گردو، مریم گلی، پوست درخت بلوط ازتعرق بیش ازاندازه ی بدن جلوگیری می کند.
گیاه دارویی ضد سرفه: گل ماهور به دلیل دارا بودن میزان زیادی از لعاب به عنوان گیاهی بسیار موثر برای درمان سرفه های آزار دهنده استفاده می گردد .
گیاهان دارویی مقوی قلب: گیاهانی مانند گل انگشتانه و آدونیس از طریق تسریع آهنگ کار قلب ماهیچه های قلب را تقویت می کنند.
گیاهان دارویی ضد فشار خون: ازگیاهانی مانند سنبل الطیب و رازک می توانند به عنوان مسکن و پایین آورنده ی فشارخون استفاده می شود .
گیاهان دارویی ضد حساسیت: گیاهان دارویی ضد حساسیت مانند انگور، نارنج، دارچین و شاه تره از سودمندترین گیاهان دارویی ضد آلرژی به حساب می آیند.
گیاهان دارویی ضد آلزایمر:از داروهایی که از فراموشی جلوگیری می کنند می توان به اسطوخودوس، کرفس، مریم گلی و ریحان اشاره کرد.
گیاهان دارویی معطر:این گیاهان علاوه بر معطر ساختن داروها و بهتر کردن مزه ی آن ها ، ضد عفونی کننده نیز هستند . برخی از این گیاهان شامل بابونه رومی و اسطوخودوس می باشند .
گیاهان دارویی محرک سیستم دفاعی بدن: آویشن، جین سینگ، زردچوبه و جو دو سر جزء دسته ی گیاهان دارویی تقویت کننده ی سیستم دفاعی بدن به حساب می آیند.
گیاهان دارویی ضد انگل: این گیاهان قاتل انگل های روده هستند. از جمله گیاهان ضد انگل می توان به پیاز، شاه تره، سرخس، کدو اشاره کرد .
گیاهان دارویی ضد دیابت: لوبیا، گل سپاس، گیاه بابا آدم از گیاهان ضد دیابتی هستند.
گیاهان دارویی افزایش دهنده قوای جنسی: برخی از گیاهانی که عملکرد جنسی را بهبود می بخشند عبارتند از: رازیانه، انیسون، جعفری، زردآلو، کرفس، فلفل، گردو و بادام زمینی.
روش های استفاده از گیاهان دارویی
گیاهان دارویی را می توان به روش های مختلف مصرف کرد که در زیر به آن ها اشاره می کنیم :
-می توان گیاه را به صورت تازه مصرف کرد.
-می شود گیاه را به صورت کنسرو شده یا خشک شده استفاده کرد .
-می توان از طریق حرارت آن را جوشانده و سپس مصرف کرد.
-می شود محصول صنعتی شده ی گیاه دارویی مورد نظر را یافت و استفاده کرد .
فصل گیاهان مختلف درایران
میزان مصرف گیاهان دارویی بسته به تغییر فصول و جنس آب و هوا به ترتیبی که در زیر اشاره می شود
در فصل های مختلف متفاوت است :
فصل بهار: در این فصل بنفشه، خاکشیر، گل گاوزبان و سنبل الطیب بیشترین طرفدار را دارند .
فصل تابستان: در این فصل به دلیل گرمای هوا تخم شربتی، کاسنی و شاه تره بیشتر استفاده می شوند .
فصل پاییز: پنیرک، آوویشن و گل ختمی بیشترین میزان مصرف را در این فصل دارند .
فصل زمستان: در این فصل زنجبیل، دارچین و چهار گل به وفوراستفاده می گردد .
هشدار
بر اساس هشداری که پروفسور "روگر" در زمینه ی استفاده از داروهای گیاهی اعلام کرده است : بسیاری از ترکیبات گیاهی می توانند حاوی غلظت های کشند‌ه ای ازآرسنیک، جیوه و سرب باشند. گیاهان مختلف فواید متفاوتی دارند که هر فرد بسته به نیاز خود از آن ها استفاده می کند اما این به معنای سوء مصرف یا استفاده ی خود سرانه از این گیاهان نیست .بهتر است تشخیص اینکه برای هر بیماری کدام گیاه موثرتر است را به عهده ی متخصصان این امر بگذاریم . گاهی به پیشنهاد اطرافیانتان گوش سپرده و برخی از این گیاهان دارویی را مصرف می کنید درعین حال که از مصرف داروهای اصلی خود که توسط پزشکتان توصیه شده است باز می مانید . متاسفانه باور اکثر مردم این است که چون گیاهان دارویی طبیعی هستند پس هیچ ضرری ندارند و به هر مقدار که می خواهند می توانند از آن ها استفاده کنند، در عین حال که این چنین نیست . اگر این گیاهان همزمان با داروهای شیمیایی مصرف شوند، ممکن است منجر به آسیب های جبران ناپذیری گردند حتی منجر به مرگ شوند . در عین حال که این موضوع کاملا صحت دارد که عوارض جانبی داروهای گیاهی در مقایسه با داروهای شیمیایی بسیار کمتر است اما باید عوارض جانبی گیاهان دارویی را هم شناخت و آن ها را تا حد ممکن کنترل کرد . از داروهای گیاهی می توانید به عنوان طب مکمل و آن هم زیر نظر یک متخصص استفاده کنید .
عوارض گیاهان دارویی
-برخی از گیاهان دارویی مانع جذب مواد غذایی می شوند .
-برخی از گیاهان دارویی باعث افزایش یا کاهش تاثیرداروی خاصی می شوند .
-برخی از گیاهان دارویی بر اثر تداخل با برخی از داروهای شیمیایی موجب مسمویت حاد می شوند .
-مصرف گیاهان دارویی با دوز نامشخص عوارض خطرناکی دارد .
داروهای قلابی
"معجون های تضمین کننده ی لاغری و چاقی" جزء داروهای دروغین به حساب می آیند. برخی از این معجون ها را به صورت کپسول به فروش می رسانند و بعضی دیگر را به صورت شربت یا جوشانده ، که شاید با اثر بخشی موقت همراه باشند اما عوارض جانبی برگشت ناپذیری را هم با خود به همراه دارند. داروهایی که تحت عنوان "ترک اعتیاد" تبلیغ می شوند هرگز یک فرد دچار اعتیاد را طولانی مدت از مسئله ای که دچارش هست رها نمی کنند.از نام " گیاهان دارویی" در تبلیغ بسیاری از این پکیج ها استفاده می شود در حالیکه اینچنین نیست و حتی اگر هم باشد زیر نظر وزارت بهداشت نیست بنابراین فاقد اعتبار است، به عنوان مثال بسیاری از داروهایی که در عطاری ها عرضه می گردند، استاندارد نیستند. متاسفانه نبود نظارت کافی باعث شده است که عطاری ها گیاهان دارویی و غیر دارویی دست ساز خود را به راحتی به فروش برسانند. هر چند با نظارت بیشتر و دقیق تر وزارت بهداشت روند تولید داروهای تقلبی بسیار کاهش می یابد اما خود ما نیز می توانیم با نخریدن داروهای قلابی به توسعه نیافتن این کسب و کار آلوده کمک کنیم .
خطر انقراض گیاهان دارویی
بر اساس گزارش باغ های گیاه شناسی، بسیاری از گیاهان دارویی به دلیل برداشت بیش از اندازه و نابود ساختن جنگل ها در معرض خطر نابودی قرار گرفته اند .درحفاظت از محیط زیست که گیاهان دارویی نیز بخشی از محیط زیست به حساب می آیند باید بسیار کوشا باشیم زیرا همانطور که گفته شد و می دانیم حیات ما به این جانداران زیبا مدیون و محتاج است . با جلوگیری بی رویه از نابود سازی جنگل ها، با پیشگیری از مصرف بی رویه گیاهان و بسیاری کارهای خرد و کلان دیگر می توان در سرپا نگه داشتن این عضو مهم پیکرسیاره زمین کوشا بود .